No. 37 (2025)
Studies

Metamorphoses of Over a Hundred Years of Research on the Artistic Legacy of the Kłodzko Jesuits (Prologue to the Full Catalogue of Kłodzko Design Drawings from the 17th and 18th Centuries)

pdf
  • Bogusław Czechowicz
Bogusław Czechowicz
Silesian University in Opava
DOI: https://doi.org/10.46585/th.2025.37.01

Published 2025-12-17

Keywords

  • Kłodzko,
  • Jesuits,
  • Art,
  • Baroque,
  • Historiography,
  • Design Drawings,
  • Carlo Lurago
    • ...More
    Less

How to Cite

Czechowicz, B. (2025). Metamorphoses of Over a Hundred Years of Research on the Artistic Legacy of the Kłodzko Jesuits (Prologue to the Full Catalogue of Kłodzko Design Drawings from the 17th and 18th Centuries). Theatrum Historiae, (37), 7–34. https://doi.org/10.46585/th.2025.37.01

Copyright (c) 2025 Bogusław Czechowicz

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.

Crossref
Scopus
Google Scholar
Europe PMC

Abstract

The overview article outlines 140 years of research into the Baroque art of the Kłodzko Jesuits. It remained in close connection with the activities in the towns and villages near Kłodzko, belonging to the post-war aristocracy, among whom were many of the donors of the Kłodzko college. This art was insufficiently perceived in the context of the rest of Bohemia, and after World War II, it even weighed on the work of Polish art historians the ahistorical, even absurd paradigm of “Silesian Kłodzko.” Over the past 30 years or so, it is continuously being broken through. However, there is still little interest in the Kłodzko Baroque from Czech researchers. Meanwhile, a still little-studied phenomenon of this art is the existence of a collection of more than 200 design drawings from the 17th-18th centuries that were left by the Jesuits (including works by Simon Pitz and Carlo Lurago). This set was scattered after 1945. The larger part is in the archives of the Jesuits in Kraków, while a smaller and only recently discovered one is in the rectory of the parish church in Kłodzko. Both of these sets should be comprehensively compiled, first of all, in the form of a scientific catalogue, especially since its separation is completely artificial and haphazard; moreover, the Kłodzko set remains uninventoried (the drawings lack signatures), and the whole represents Bohemian (Czech) cultural heritage beyond the borders of Czechia.

pdf

Downloads

Download data is not yet available.

References

  1. Archiwum Państwowe we Wrocławiu (State Archives in Wrocław), Hrabstwo kłodzkie, sign. 663.
  2. Archiwum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego (Archives of the Southern Polish Province of the Society of Jesus) in Kraków, sign. 5016.
  3. Rzymskokatolicka Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kłodzku (Roman Catholic Parish of the Assumption of the Virgin Mary in Kłodzko), no signature.
  4. Alois BACH, Urkundliche Kirchengeschichte der Grafschaft Glatz, Breslau 1842.
  5. Andrzej BETLEJ – Agata DWORZAK, „Abrys, delineation, kopersztych…”, czyli „przednie rysowanie godne poszanowania, dobrych magistrów rysunki”. Projekty dzieł małej architektury ze zbiorów krakowskich, Kraków 2014.
  6. Kinga BLASCHKE – Michał KURZEJ, Architectural Designs Attributed to Simon Pitz in the Collection of the Jesuit Archive in Glatz, Ikonotheka 31, 2021, pp. 139–165.
  7. Tadeusz BRONIEWSKI, Kłodzko, Wrocław 1970.
  8. Grzegorz BUKAL, Twierdza Kłodzka 1620-1900, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 31, 1986, pp. 279–328.
  9. Bogusław CZECHOWICZ, Andrea Carove - budowniczy doby wczesnego baroku na ziemi kłodzkiej, Zeszyty Muzeum Ziemi Kłodzkiej 7, 2001, pp. 3–10.
  10. Bogusław CZECHOWICZ, Ars lucrum nostrum. Studia z historii sztuki i kultury, Wrocław 2008.
  11. Bogusław CZECHOWICZ, Dějiny psané architekturou. Legitimizace majetkových držav z nároků ve východočeské krajině raného novověku, in: Ondřej Felcman (ed.), Území Východních Čech od středověku po raný novověk, Praha 2011, pp. 104–127, 162–167, 171–172.
  12. Bogusław CZECHOWICZ, Kaplica na Górze Wszystkich Święych koło Słupca, Śląski Labirynt Krajoznawczy 7, 1995, pp. 133–143.
  13. Bogusław CZECHOWICZ, Kaplica św. Anny na Górze Świętej Anny koło Nowej Rudy (architektura, wystrój i artystyczne formy kształtowania otoczenia), in: Bogna Boguszewicz – Artur Boguszewicz – Donata Wiśniewska (eds.), I Międzynarodowa Konferencja Człowiek i środowisko w Sudetach [Wrocław, 12–14 listopada 1998], Wrocław 2000, pp. 277–298.
  14. Bogusław CZECHOWICZ, Kaplice w dawnym hrabstwie kłodzkim, Wrocław 2003.
  15. Bogusław CZECHOWICZ, Kladské dějepisectví v Polsku po druhé světové válce. Historická věda ve službách státní politiky a národní ideologie, Červený Kostelec 2010.
  16. Bogusław CZECHOWICZ, Kłodzko – „mała Praga” na wschodzie Czech, Kladský sborník 9, 2012, pp. 181–202.
  17. Bogusław CZECHOWICZ, Kościół w Gorzanowie na Ziemi Kłodzkiej. Przyczynek do dziejów sztuki czeskiej, Wrocław 2007.
  18. Bogusław CZECHOWICZ, Maestria czy partactwo? Działalność artystów włoskich na ziemi kłodzkiej w dobie baroku, in: Ladislav Daniel – Jiří Pelán – Piotr Salwa – Olga Špilarová (eds.), Renesans i barok włoski w Europie Środkowej. Materiały międzynarodowej konferencji, Ołomuniec 17–18 października 2003, Olomouc 2005, pp. 233–245.
  19. Bogusław CZECHOWICZ, „Marianischer Gnadenthron Unser Lieben Frauen” – Wambierzycki Tron Łaski. Przyczynek do poznania barokowego historyzmu w Czechach, Náchodsko od minulosti k dnešku 7, 2012 (= Sborník příspěvků in memoriam PhDr. Ladislav Hladký, CSc., Náchod 2012), pp. 227–236.
  20. Bogusław CZECHOWICZ, Nagrobek i historiografia. O niektórych treściach i funkcjach kłodzkich pomników nagrobnych z XIV-XIX wieku, in: Idem – Arkadiusz Dobrzyniecki (eds.), O sztuce sepulkralnej na Śląsku. Materiały z sesji Oddziału Wrocławskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Wrocław, 25–26 października 1996 roku, Wrocław 1997, pp. 177–202.
  21. Bogusław CZECHOWICZ, „Neumĕje dobre český, nedovedl se ani pomodliti”. Rozdraževští ve Slezsku a v Čechách v 16.–17. století, in: Jiří Brňovják (ed.), Zámky, statky a úřady. Stopy polských šlechtických rodu na území České republiky v pramenach 16.-20. stoleti, Ostrava – Częstochowa 2019, pp. 83–106.
  22. Bogusław CZECHOWICZ, O italianizmach w architekturze drugiej połowy XVII i początków XVIII wieku w Górach Orlickich i u ich podnóży. Uwagi w związku z najnowszymi publikacjami i rysującymi się możliwościami dalszych badań, Orlické hory a Podorlicko. Přírodou. Dĕjinami. Současností 21, 2015, vol. 2, pp. 11–46.
  23. Bogusław CZECHOWICZ, O Klarach (Klahrach), nie tylko lądeckich, raz jeszcze, Śląskie Zeszyty Krajoznawcze 1993, vol. 67, pp. 15–22.
  24. Bogusław CZECHOWICZ, Pomniki arcybiskupa praskiego Arnošta z Pardubic – uwarunkowania ideowe jako przesłanki ich dalszej ekspozycji, in: Ryszard Gładkiewicz – František Šebek (eds.), Tradycja Arnošta z Pardubic w kulturze ziemi kłodzkiej, Wrocław – Pardubice 2008, pp. 135–141.
  25. Bogusław CZECHOWICZ, „Primum in Bohemia templum”. Hledání historické legitimity královéhradeckého biskupství, in: Petr Polehla (ed.), 350 let královéhradecké diecéze, Červený Kostelec 2015, pp. 37–46.
  26. Bogusław CZECHOWICZ, Przyczynki do dziejów rozbudowy i dekoracji kościołów w Nowej Wsi i Roztokach pod koniec XVIII i na początku XIX wieku (na marginesie artykułu I. Rybki-Cegleckiej o kościele w Nowej Wsi, Zeszyty Muzeum Ziemi Kłodzkiej 6, 1998, pp. 140–144.
  27. Bogusław CZECHOWICZ, Siedemnastowieczne barokowe kaplice na ziemi kłodzkiej, Śląski Labirynt Krajoznawczy 5, 1993, pp. 83–100.
  28. Bogusław CZECHOWICZ, Sztuka i historiografia Ziemi Kłodzkiej. Przykłady kilku sprzężeń zwrotnych, Kladský sborník 4, 2001, pp. 143–162.
  29. Bogusław CZECHOWICZ, Wczesnobarokowa kaplica św. Antoniego Padewskiego koło Gorzanowa, Karkonosz. Sudeckie Materiały Krajoznawcze 8, 1993, pp. 93–104.
  30. Bogusław CZECHOWICZ, „Wohlgebaude Kirchen” czyli broumowska grupa kościołów – nowoczesny barok czy barokowy historyzm?, Orlické hory a Podorlicko. Přírodou. Dĕjinami. Současností 20, 2013, pp. 65–77.
  31. Bogusław CZECHOWICZ, Zapomniany krajobraz kulturowy doliny Dzikiej Orlicy w XVIII wieku – próba kompleksowej interpretacji zjawisk artystycznych, Orlické hory a Podorlicko. Přírodou. Dĕjinami. Současností 18, 2011, pp. 241–274.
  32. Bogusław CZECHOWICZ, Z dziejów Gorzanowa (cz. II), Śląski Labirynt Krajoznawczy 9, 1997, pp. 31–59.
  33. Bogusław CZECHOWICZ – Andrzej KOZIEŁ, Johann Jacob Eybelwieser w Lądku Zdroju. O malarskiej dekoracji lądeckiej kaplicy św. Jerzego, Kladský sborník 6, 2004, pp. 239–258.
  34. Bogusław CZECHOWICZ – Artur KWAŚNIEWSKI, Historiografia artystyczna Ziemi Kłodzkiej, Kladský sborník 4, 2001, pp. 91–100.
  35. Szczęsny DETTLOF, Kościół i kolegium pojezuickie w Kłodzku, Przegląd Zachodni 4, 1948, vol. 1, pp. 36–43.
  36. Amelie DURAS, Die Architektenfamilie Lurago. Ein Beitrag zur Kunstgeschichte Böhmens, Prag – Köln [1933].
  37. Henryk DZIURLA, Christophorus Tausch, uczeń Andrei Pozza, Wrocław 1991.
  38. Krzysztof EYSYMONTT, Jacobo Carove – budowniczy i architekt kłodzki, Karkonosz. Sudeckie Materiały Krajoznawcze 8, 1993, pp. 80–92.
  39. Krzysztof EYSYMONTT, Ogród w Gorzanowie, in: G. Karczmarzyk (ed.), Dokumentacje naukowo-historyczne PKZ (1975), Warszawa 1976, pp. 1–20.
  40. Krzysztof EYSYMONTT, Rezydencja i ogrody Herbersteina w Gorzanowie (Grafenort), Rocznik Historii Sztuki 34, 1980, pp. 63–79.
  41. Krzysztof EYSYMONTT, Sztuka i kultura wielkiej rezydencji z ogrodem na terenie hrabstwa kłodzkiego w latach 1650–1750, in: Jan Wrabec (ed.), Michał Klahr Starszy i jego środowisko kulturowe, Wrocław 1995, pp. 176–188.
  42. Krzysztof EYSYMONTT, Śląskie ogrody XVII i XVIII wieku, in: Zygmunt Świechowski (ed.), Z dziejów sztuki śląskiej, Warszawa 1978, pp. 273–303.
  43. Petr FIDLER, Císařský architekt a pevnostní stavitel Giovanni Pieroni, „dottore Giovanni Pieroni Architetto e Matematico”, Opuscula Historiae Artium 64, 2015 (Supplementun), pp. 2–60.
  44. Bogna GALANTOWICZ, Rozwiązania urbanistyczne barokowych zespołów budowli jezuickich na Śląsku a problem akomodacji w działalności misyjnej jezuitów. Na przykładzie Kłodzka, Nysy, Legnicy i Wrocławia, Wrocław 1997.
  45. Dariusz GALEWSKI, Barokizacja kościoła Jezuitów w Kłodzku w świetle najnowszych badań archiwalnych, Zeszyty Muzeum Ziemi Kłodzkiej 8–9, 2007, pp. 107–121.
  46. Dariusz GALEWSKI, Barokizacja kościołów jezuitów na Śląsku i w hrabstwie kłodzkim, in: Katarzyna Brzezina – Joanna Wolańska (eds.), Barok i barokizacja. Materiały sesji Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kraków 3–4 XII 2004, Kraków 2007, pp. 109–125.
  47. Dariusz GALEWSKI, Barokowe prospekty organowe w świątyniach jezuickich na Śląsku – stan zachowania, forma i wymowa ideowa, In: Uniwersalizm i partykularyzm jezuickiej kultury artystycznej. Konteksty – tradycja – źródła, Tomasz Jeż (ed.), Warszawa 2018, pp. 107–147.
  48. Dariusz GALEWSKI, Barokozacja kościoła Wniebowzięcia NMP w Kłodzku. Wybrane aspekty w świetle ostatnich badań, Architectus 12, 2002, pp. 35–43.
  49. Dariusz GALEWSKI, Castrum doloris generała Towarzystwa Jezusowego Goswina Nickela (1582–1664), Zeszyty Muzeum Ziemi Kłodzkiej 11, 2011, pp. 159–163.
  50. Dariusz GALEWSKI, Działalność i kultura artystyczna Towarzystwa Jezusowego na Śląsku i w hrabstwie kłodzkim 1581–1776, in: Drukarnia akademicka we Wrocławiu 1726–1804, Urszula Bończuk-Dawidziuk – Jarosław Suleja (eds.), Wrocław 2022, pp. 33–71.
  51. Dariusz GALEWSKI, Jezuici wobec tradycji średniowiecznej. Barokizacje kościołów w Kłodzku, Świdnicy, Jeleniej Górze i Żaganiu, Kraków 2012.
  52. Dariusz GALEWSKI, Projekt prospektu organowego w kościele jezuitów w Kłodzku. Przyczynek do związków pomiędzy sztukami plastycznymi a muzyką w 1 połowie XVIII wieku, in: Materiały z ogólnopolskiej sesji naukowej Rafał Maszkowski (1883–1901), Tradycje Śląskiej Kultury Muzycznej, Wrocław 2005, pp. 127–131.
  53. Dariusz GALEWSKI, Wanitatywny rysunek ze zbiorów kłodzkich jezuitów, in: Jan Harasimowicz (ed.), Sztuka i dialog wyznań. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Wrocław, listopad 1999, Warszawa, 2000, pp. 351–356.
  54. Dariusz GALEWSKI, Zespół siedmiu rysunków projektowych z XVII i XVIII wieku dotyczących kościoła jezuitów w Kłodzku, in: Bogusław Czechowicz – Arkadiusz Dobrzyniecki – Izabela Żak (eds.), Z dziejów rysunku i grafiki na Śląsku oraz w kolekcjach i zbiorach ze Śląskiem związanych. Materiały z sesji Oddziału Wrocławskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Wrocław, 22–23 marca 1999 r., Wrocław 1999, pp. 35–43.
  55. Jacek GERNAT, Nieznany kontrakt budowlany ze zbiorów Archiwum Dekanalnego w Kłodzku – przyczynek do studiów nad historią budowy kościoła parafialnego Narodzenia NMP w Lądku-Zdroju w XVII w., Zeszyty Muzeum Ziemi Kłodzkiej 13, 2015, pp. 105–137.
  56. Jacek GERNAT, Projekty, bozzetti, modelletti, modelli i wzorniki – uwagi na temat praktyki warsztatowej rzeźbiarskiej rodziny Klahrów w XVIII–XIX w., Roczniki Sztuki Śląskiej 28, 2018, pp. 19–61.
  57. Arno HERZIG, Die Entstehung der Barocklandschaft in der Grafschaft Glatz, Jahrbuch der Schlesisches Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau 28–29, 1997–1998, pp. 385–403.
  58. Marzanna JAGIEŁŁO – Wojciech BRZEZOWSKI, Gardens of Gorzanów residence in the 17th and 18th centuries, Architectus 48, 2016, vol. 4, pp. 25–51.
  59. Marzanna JAGIEŁŁO – Wojciech BRZEZOWSKI, Ogrody na Śląsku, vol. 1, Od Średniowiecza do XVII wieku, Wrocław 2014.
  60. Konstanty KALINOWSKI, Architektura barokowa na Śląsku w drugiej połowie XVII wieku, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1974.
  61. Konstanty KALINOWSKI, Architektura doby baroku na Śląsku, Warszawa 1977.
  62. Konstanty KALINOWSKI, Barock in Schlesien. Geschichte, Eigenart und heutige Erscheinung, Augsburg 1989.
  63. Konstanty KALINOWSKI, Die Barockskulptur in Schlesien in der 2. Hälfte des 17. Jahrhundert, in: Konstanty Kalinowski (ed.), Barockskulptur in Mittel- und Osteuropa, Poznań 1981, pp. 53–79.
  64. Konstanty KALINOWSKI (ed.) Katalog rzeźby barokowej na Śląsku, vol. 1, Hrabstwo kłodzkie, Poznań 1987.
  65. Konstanty KALINOWSKI, Rzeźba barokowa na Śląsku, Warszawa 1986.
  66. Mateusz KAPUSTKA – Andrzej KOZIEŁ, Młodzieńcza wizja Arnošta z Pardubic i jej barokowa aranżacja w kościele pw. Wniebowzięcia NMP w Kłodzku, in: Lenka Bobková – Ryszard Gładkiewicz – Petr Vorel (eds.), Arnošt z Pardubic (1297–1364). Osobnost – okruch dědictví, Wrocław – Praha – Pardubice 2005, pp. 229–242.
  67. Elżbieta KOŁACZKIEWICZ, Włoskie koneksje śląskich dekoracji stiukowych, in: Nobile claret opus. Studia z dziejów sztuki dedykowane Mieczysławowi Zlatowi, Wrocław 1998, pp. 340–348.
  68. Paul KNÖTEL, Eine kunstgeschichtliche Wanderungen durch die Grafschaft Glatz, Grofschoftersch Feierabend 1925, pp. 93–101.
  69. Paul KNÖTEL, Die Kunst in der Grafschaft Glatz, in: Erich Stein (ed.), Die Grafschaft Glatz, Berlin 1927 (= Monographien deutscher Stãdten, 19), pp. 192–204.
  70. Stanisław KOZAK, Kościół pielgrzymkowy w Wambierzycach, Roczniki Sztuki Śląskiej 6, 1968, pp. 106–117.
  71. Andrzej KOZIEŁ, Karl Dankwart's Pictorial Decoration in the Church of the Assumption of Mary in Kłodzko (Glatz) and the Archbishop Arnošt of Pardubice. A Few Words on Marian Devotion in a Small Town in the Counter-Reformation, Acta historiae artis Slovenica 16, 2011, vol. 1, pp. 87–101.
  72. Andrzej KOZIEŁ, Szwed i jezuici. Karl Dankwart i jego nieznane prace malarskie dla nyskich i kłodzkich jezuitów, in: Jan Harasimowicz – Piotr Oszczanowski – Marcin Wisłocki (eds.), Po obu stronach Bałtyku. Wzajemne relacje między Skandynawią a Europą Środkową, Wrocław 2006, vol. 2, p. 265–276.
  73. Erich KRUTTGE, Zur Baugeschichte, in: E Kruttge – Paul Prohasel – Wilhelm Schulte (eds.), Festschrift zur Feier des Dreihundertjährigen Bestehens des Königlichen Katholischen Gymnasiums zu Glatz 1597–1897, Glatz 1897, pp. 1–20.
  74. Michał KURZEJ, Rysunki ze zbiorów Archiwum Klasztoru Jezuitów w Kłodzku [announcement], Folia Historiae Artium. Seria Nowa 18, 2020, pp. 112.
  75. Artur KWAŚNIEWSKI, Dwór sędziowski w Niemojowie (Marienthal). Architektura oraz jej kontekst społeczny, Kladský sborník 7, 2006, pp. 247–268.
  76. Artur KWAŚNIEWSKI, Nie-barokowa rezydencja w okresie baroku – abnegacja czy demonstracja? Casus podkarkonoskich siedzib rodu Schaffgotschów w XVII-XVIII wieku, in: Andrzej Kozieł (ed.), Wokół Karkonoszy i Gór Izerskich. Sztuka baroku na śląsko-czesko-łużyckim pograniczu, Jelenia Góra 2012, pp. 23–38.
  77. Artur KWAŚNIEWSKI, Szlachta ziemi kłodzkiej 1450-1625. Pochodzenie i własność ziemska, Kladský sborník 5, 2003, pp. 59–83.
  78. Zdzisław LEC, Dzieje jezuitów w Klodzku w latach 1597–1776, Perspectiva, Legnicke Studia Teologiczno-Historyczne 23, 2014, vol. 2, pp. 123–135
  79. Hans LUTSCH, Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, vol. 2, Die Kunstdenkmäler der Landkreises des Reg.-Bezirks Breslau, Breslau 1889.
  80. Petr MACEK – Richard BIEGEL – Jakub BARTÍK (eds.), Barokní architektura v Čechách, Praha 2015.
  81. Romuald NOWAK, Michał Klahr Starszy – stan i perspektywy badań, in: Jan Wrabec (ed.), Michał Klahr Starszy i jego środowisko kulturowe, Wrocław 1995, p. 15–22.
  82. Barbara OCHĘDOWSKA-GRZELAK, Hans Lutsch (1854–1922). Architekt, konserwator zabytków, badacz architektury, Szczecin 2013.
  83. Petra OULÍKOVÁ, „A nostro domestico“ – o anonymitě jezuitských umělců v písemných pramenech, Folia Historica Bohemica 26, 2011, vol. 2, pp. 417–433.
  84. Joanna PAŁKA, Ołtarz z muzykującymi aniołami - nieznane dzieło Michaela Klahra starszego ze zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu, in: Andrzej Betlej – Natalia Koziara-Ochęduszko (eds.), Wawel i XVIII wiek,, Kraków 2024, pp. 419–454.
  85. Bernhard PATZAK, Die Badegrotte der Grafenorter Schloßparkes, Unterhaltungs-Beilage der Schlesischer Zeitung, no 533 from 31. 10. 1920, p. [1].
  86. Bernhard PATZAK, Die Badegrotte der Grafenorter Schloßparkes, Guda Obend! Heimatlisches Jahrbuch für die Grafschaft Glatz und ihre Nachbargebiete 22, 1932, pp. 39–42
  87. Bernhard PATZAK, Dorf Schönfeld im Kreise Habelschwerdt, Guda Obend! Heimatlisches Jahrbuch für die Grafschaft Glatz und ihre Nachbargebiete 20, 1930, pp. 42–43.
  88. Bernhard PATZAK, Grafenort in der Grafschaft Glatz. Eine Wanderstudie, Glatzer Land 7, 1927, vol. 22, pp. 3–4.
  89. Barnhard PATZAK, Die Jesuitenbauten in Breslau und ihre Architekten. Ein Beitrag zur Geschichte des Barockstiles in Deutschland, Strassburg 1918.
  90. Bernhard PATZAK, Die katholische Pfarrkirche zu Habelschwerdt, Guda Obend! Heimatlisches Jahrbuch für die Grafschaft Glatz und ihre Nachbargebiete 22, 1932, pp. 32–34.
  91. Bernhard PATZAK, Die katholische Pfarrkirche zu Grafenort. Eine kunstgeschichtliche Studie, Die Kultur. Beilage der Schlesischer Volkszeitung, 1926, no 12, pp. 285–297.
  92. Bernhard PATZAK, Mittewalde im Kreise Habelschwerdt, Guda Obend! Heimatlisches Jahrbuch für die Grafschaft Glatz und ihre Nachbargebiete 21, 1931, pp. 32–42.
  93. Bernhard PATZAK, Der Ratschin- und der Muschenhoff in Grafenort, Glatzer Heimatblätter 16, 1930, pp. 14–17.
  94. Bernhard PATZAK, Das Reichsgräflich von Althann’sche Schloß zu Wölfersdorf, Guda Obend! Heimatlisches Jahrbuch für die Grafschaft Glatz und ihre Nachbargebiete 12, 1922, pp. 104–108.
  95. Bernhard PATZAK, Das Schloss deren Herberstein in Grafenort (Grafschaft Glatz), Guda Obend! Heimatlisches Jahrbuch für die Grafschaft Glatz und ihre Nachbargebiete 18, 1928, pp. 84–93.
  96. Grzegorz PODRUCZNY, Twierdza Kłodzko. Monografia historyczna, Kraków 2023.
  97. Dieter POHL – Elisabeth HOFFMANN, Das Dekanatsarchiv des Erzbischöflichen Generalvikariats der Grafschaft Glatz Bestandsaufnahme 1994, Lorsch 1995.
  98. Julia Zuzanna POLCYN, Issua od the Holy Trinity and Marian colums in the Habsburg Monarchy in the 17th and 18th centuries (with particular reference to Polish land) – the state of studes and research demands, Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym 70, 2024, 2, pp. 79–102.
  99. Iwona RYBKA-CEGLECKA, Kościół NMP w Nowej Wsi, Zeszyty Muzeum Ziemi Kłodzkiej 5, 1994, pp. 72–110.
  100. Iwona RYBKA-CEGLECKA, Siedziba szlachecka w Nowej Rudzie i towarzyszące jej urządzenia dworskie, ogrody i folwarki, Kladský Sbornik 4, 2001, pp. 165–182.
  101. Iwona RYBKA-CEGLECKA, Tradycjonalizm i nowoczesność w architekturze i sztuce ogrodowej ziemi kłodzkiej, in: Bogna Boguszewicz – Artur Boguszewicz – Donata Wiśniewska (eds.), I Międzynarodowa Konferencja Człowiek i środowisko w Sudetach [Wrocław, 12–14 listopada 1998], Wrocław 2000, pp. 315–348.
  102. Vladislava ŘÍHOVÁ – Zuzana KŘENKOVÁ – Lucie BARTŮŇKOVÁ – Pavla JANDOVÁ, Devastované štukatury zahradního pawilonu zamku z Gořanově, Zpravy pámatkové peče, 2020, pp. 366–377.Mariusz SMOLINSKI, Carlo Lurago i włoska dominacja artystyczna na Śląsku w drugiej połowie XVII wieku, in: Andrzej Betlej – Katarzyna Brzezina-Scheuerer – Piotr Oszczanowski (eds.), Między Wrocławiem a Lwowem. Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na Rusi Koronnej w czasach nowożytnych, Wrocław 2011, pp. 173–181.Mariusz SMOLINSKI, Europejskie i lokalne cechy działalności artystów włoskich na Śląsku w XVI–XVII wiek, in: Antoni Barciak (ed.), Ślązacy w oczach własnych i obcych, Katowice – Zabrze 2010, pp. 152–161.
  103. Mariusz SMOLINSKI, Giovanni Domenico Rossi – der Stuckateur aus dem Intelvi-Tal und seine Tätigkeit in Böhmen, Schlesien und West-Deutschland in der 2. Hälfte des 17. Jahrhunderts, in: A. Kozieł (ed.), Wokół Karkonoszy i Gór Izerskich, pp. 75–86.
  104. Mariusz SMOLINSKI, I lavori di Carlo Lurago nella Conteae do Kłodzko: innovazione e cosequenze per la Silesia, Passagi a nord-est, in: Laura Dal Prá – Luciana Giacomelli – Andrea Spiriti (eds.), Gli stuccatori dei laghi lombardi tra arte, tecnica e restauro, Atti del Convegno di Studi, Trento 12.–14. febbraio 2009, Trento 2011, pp. 345–355.
  105. Mariusz SMOLINSKI, Pochodzenie artystów włoskich czynnych na Śląsku w 2 połowie XVII wieku. Zarys zagadnienia, in: Helena Dáňová – Jan Klipa – Lenka Stolárová (eds.), Slezsko. Země Koruny české. Historie a kultura 1300–1740, Praha 2008, vol. 2, pp. 697–713.
  106. Mariusz SMOLINSKI, Współczesne wzory rzymskie w kościołach Jezuitów na Śląsku i w hrabstwie kłodzkim na przełomie XVII i XVIII wieku, in: Dariusz Galewski – Anna Jezierska (eds.), „Silesia jesuitica”. Kultura i sztuka zakonu jezuitów na Śląsku i w hrabstwie kłodzkim 1580–1776, Materiały konferencji naukowej zorganizowanej przez Oddział Wrocławski Stowarzyszenia Historyków Sztuki (Wrocław, 6–8 X 2011) dedykowane pamięci Profesora Henryka Dziurli, Wrocław 2012, pp. 175–184.
  107. Dana TOUFAROVÁ, Dzieje budowy kolegium jezuickiego w Kłodzku, Acta historica Universitatis Silesianae Opaviensis, 2025.
  108. Dana TOUFAROVÁ, Jezuité a architektura v české provincii v letech 1625 až 1675. Tradice a stavební praxe řádu na příkladu několika jezuitských kolejí, Doctoral thesis, FF MUNI, Brno 2019.
  109. Przemysław WOJCIECHOWSKI, Fortyfikacje nowożytne twierdzy kłodzkiej w XVII i XVIII wieku, Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej. Architektura 7, 1968, pp. 85–119.
  110. Arkadiusz WOJTYŁA, Barokowa estetyka metamorfozy a wiejskie kościoły Dientzenhoferów na Broumovsku, in: Arkadiusz Wojtyła – Małgorzata Wyrzykowska (eds.), Barok na Broumovsku ze śląskiej perspektywy – historia i współczesność, Wrocław 2018, pp. 33–42.
  111. Arkadiusz WOJTYŁA, Fary w kręgu jezuitów – Świdnica, Kłodzko i Otmuchów, in: Rafał Eysymontt – Dariusz Galewski (eds.), Fara w mieście od średniowiecza do współczesności. Społeczność – Duchowość – Architektura – Wystrój. Studia z historii sztuki, Wrocław 2019, pp. 219–228.
  112. Arkadiusz WOJTYŁA, Kłodzki kościół Franciszkanów-Reformatów i jego dobrodzieje w świetle kroniki konwentu, Zeszyty Muzeum Ziemi Kłodzkiej 11, 2011, pp. 43–64.
  113. Jan WRABEC, Barokowe kościoły na Śląsku w XVIII wieku. Systematyka typologiczna, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1986.